نامۀ اینشتین به روزِوِلت: شواهدی از گروگان‌گیری خودخواستۀ علم، به دست سیاستِ علم

آلبرت اینشتین¹
جادّۀ قدیم گروو
پکونیک، لانگ‌آیلند
2 اوت 1939

اف.دی. روزولت²
رئیس جمهور ایالات متّحده
کاخ سفید
واشنگتن، دی.سی.

قربان:

برخی از کارهای اخیر فِرمی³ و زیلارد⁴ که به صورت دست‌نوشته به دست من رسیده است، من را به این نتیجه می‌رساند که عنصر اورانیوم ممکن است در آیندۀ نزدیک به یک منبع جدید و مهمّ انرژی تبدیل شود. به نظر می‌رسد برخی از جنبه‌های وضعیتی که به وجود آمده است، نیازمند هوشیاری و در صورت لزوم، اقدام سریع از سوی دولت است. بنابراین معتقدم وظیفۀ من است که حقایق و توصیه‌های زیر را به اطّلاع شما برسانم.

در طول چهار ماه گذشته، از طریق کار ژولیو⁵ در فرانسه و همچنین فرمی و زیلارد در آمریکا، احتمال دارد که بتوان یک واکنش زنجیره‌ای هسته‌ای را در یک تودۀ بزرگ اورانیوم راه‌اندازی کرد؛ که به‌وسیلۀ آن توان بسیار زیاد و مقادیر هنگفتی از عناصری همانند رادیوم تولید می‌شود. اکنون تقریباً با اطمینان می‌توان گفت که این امر در آیندۀ نزدیک می‌تواند محقّق شود.

این پدیدۀ جدید همچنین منجر به ساخت بمب‌ها می‌شود، و می‌توان تصور کرد – اگرچه با احتمال کم – که بمب‌های بسیار قدرتمندی از این نوع ممکن است ساخته شوند. یک بمب از این نوع که توسط قایق حمل می‌شود و در یک بندر منفجر می‌شود، ممکن است به طور کامل کلّ بندر را به همراه برخی از قلمروهای اطراف آن ویران کند. با این حال، چنین بمب‌هایی ممکن است برای حمل‌ونقل هوایی بسیار سنگین باشند.

ایالات متّحده تنها دارای سنگ معدن بسیار ضعیف اورانیوم در مقادیر متوسّط است. در کانادا و چکسلواکی سابق مقداری سنگ معدن خوب وجود دارد، در حالی که مهم‌ترین منبع اورانیوم در کنگوی بلژیک⁶ است.

با توجه به این وضعیت، ممکن است بیندیشید که برقراری تماس دائمی بین دولت و گروه فیزیکدانانی که روی واکنش‌های زنجیره‌ای در آمریکا کار می‌کنند، مطلوب باشد. یکی از راه‌های احتمالی برای دستیابی به این امر ممکن است این باشد که کار را به فردی بسپارید که شما به او اعتماد دارید و احتمالاً می‌تواند در مقامی غیررسمی خدمت کند. وظیفۀ او ممکن است شامل موارد زیر باشد:

الف) ارتباط داشتن با ادارات دولتی، آگاه ساختن آ‌ن‌ها از پیشرفت‌های بیشتر، و ارائۀ توصیه‌هایی برای اقدام دولت، با توجّه ویژه به مشکل تأمین سنگ معدن اورانیوم برای ایالات متّحده.

ب) سرعت بخشیدن به کارهای آزمایشی که در حال حاضر در محدودۀ بودجۀ آزمایشگاه‌های دانشگاهی انجام می‌شود؛ در صورت نیاز با تأمین مالی از طریق تماس با اشخاص حقیقی که مایل به مشارکت در این امر هستند، و شاید با همکاری آزمایشگاه‌های صنعتی که تجهیزات لازم را دارند.

من می‌دانم که آلمان عملاً فروش اورانیوم از معادن چکسلواکی را که تصرّف کرده، متوقّف کرده است. این که آلمان باید چنین اقدامی را زودهنگام انجام می‌داد، شاید بتوان به این دلیل درک کرد که پسر معاون وزیر امور خارجۀ آلمان، فون ویزساکر⁷، به مؤسّسۀ قیصر-ویلهلم⁸ در برلین وابسته است؛ جایی که برخی از کارهای آمریکا در مورد اورانیوم اکنون در حال تکرار است.

ارادتمند شما
امضا
آلبرت اینشتین

منبع: وب‌گاه بایگانی هسته‌ای

پی.نوشت: حتماً مردمان هیروشیما و ناگاساکی، از اینشتین، فِرمی، زیلارد، اوپنهایمر⁹ و باقی همکاران، بابت نقش حتّی به‌‌ظاهر بی‌طرفانه‌شان در توسعۀ علم خشنود نبودند. به‌راستی، آیا «بی‌طرفی» در دنیای علم معنا دارد؟

1. Albert Einstein ↩︎
2. F.D. Roosevelt ↩︎
3. E. Fermi ↩︎
4. L. Szilard ↩︎
5. Joliot ↩︎
6. منظور از کنگوی بلژیک، جمهوری دموکراتیک کنگو است که در سال‌های ۱۹۰۸ تا ۱۹۶۰ مستعمرۀ بلژیک در مرکز آفریقا بود. ↩︎
7. von Weizsacker ↩︎
8. Kaiser-Wilhelm؛ انجمن قیصر ویلهلم برای پیشبرد علوم، مؤسسه‌ای علمی در آلمان بود که در دورۀ امپراتوری آلمان بنیان‌گذاری شد. از جمله مهم‌ترین پژوهش‌هایی که در آن صورت گرفت، نخستین آزمایش شکافت هسته‌ای اتم اورانیوم بود. پس از جنگ جهانی دوم نام آن به انجمن ماکس پلانک تغییر نام یافت. ↩︎
9. Oppenheimer ↩︎